Kimlik Tespit Etme, Parmak İzi ve Fotoğraf Kaydı

Kimlik tespiti, kişisel veri niteliğindeki bilgilerin Devletin arşivlerine kayıt edilmesi işlemidir. Bu nedenle de, anayasal hakları sınırlandıran bir yetkidir. Kimlik tespiti, parmak izinin alınması, fotoğrafın çekilmesi biçiminde olduğu için, anayasal hakları sınırlandıran bir yetki olarak kişilik haklarınıilgilendirmektedir. Bu nedenle, kanunla yapılmış düzenlemeler ile uygulanabilen bir yetkidir. Genel yetkiye dayanılarak yapılamaz.

Türk Kanunlarında kimlik tespiti sınırlı bir şekilde (CMK 81, CMK 147, PVSK 5, Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Yönetmeliği ‘nin 37. Maddesi CGİK 21/3). Maddelerinde düzenleme bulmuştur.

 

Parmak izi, fotoğraf, DNA profili, insanların kimlik bilgileri gibi kişisel veriler Devlet arşivine alınmış ise, suçlara ilişkin failin tespiti konusunda büyük bir kolaylık oluşacaktır. Bu kolaylık ileride işlenecek suçların delillerinin önceden elde edilmesi biçiminde yani suç öncesi bir işlem yani önleyici kolluk işlemi olarak kimlik bilgilerinin saklanması sonucunu doğurmuştur.

 

Parmak izinin, kayda alınması:

 

Parmak izi kişisel veri olduğu için, yukarıda da belirtildiği üzere sadece kanunla verilen özel yetki üzerine tespit edilebilir ve kayda alınabilir. Kanun (PVSK 5/1) Kanunların yetki verdiği durumlar dışında, hukuka aykırı olarak kişisel verileri kaydeden kimseye altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir (CK 135/1).

 

a) Önleme yetkisi ile parmak izi alma:Polis, gönüllü kişilerin parmak izini alabilir. Burada kişinin özgür iradesi ile önceden rıza (CK 26/2) göstermiş olması gerekir (PVSK 5/1-a).

 

PVSK4A/1 maddedeki durdurma sebeplerinden biri oluştuğu için durdurulduktan sonra kimlik belgesini ibraz etmeyen veya açıklamakta bulunmaktan kaçınan veya gerçeğe aykırı beyanda bulunan kişi nüfusa kayıtlı değilse, bu kişinin parmak izi ve fotoğrafı tespit edilerek, özgü sisteme (AFİS) kayda alınır (PVSK 4A/11).

 

b) Adli görev ile parmak izi tespit ve kaydı: İşlenmiş olan bir suç ile bağlantılı olarak yapılan parmaz izi tespiti ve kayda alma, işlemi adli görev gereğince yapıldığıiçin, polisin kendiliğinden bu işlemi yapması yasal değildir. Adli görev ile parmak izi kaydı alınması için, (CMK 160) uyarınca C. savcısı tarafından yazılı emir verilmiş olması gerekir.

 

Kolluk personeli C. savcısı tarafından verilen emir üzerine, şu hallerde suç ile bağlantılı olarak parmak izi kaydı yapabilir.

• Gözaltına alınan kişilerdir (PVSK 5/1-e). Gözaltına alma C. savcısının kararı ile (CMK 91/2) olduğu için, parmak izi alma bakımından da emir verilmesi gerekecektir.
• Olay yerinden elde edilen ve kime ait olduğu henüz tespit edilemeyen parmak izleridir. Bunlar konutta ise, hakimin vereceği arama kararı, aleni yerlerde ise, C. savcısının ve acele hallerde kolluk amirinin yazılı emri ile aranacak (CMK 119) ve bulunduktan sonra kayıt altına alınacaklardır (PVSK 5/3),
• Fizik kimliğin tespiti durumudur (CMK 81).
• Hükümlünün parmak izinin ve fotoğrafının alınmasıdır (CGİK 21).

Gerek önleyici ve gerekse adli görevle yapılan parmak izi ve fotoğraf kayıtları, özgü sisteme kaydedilerek saklanır.

 

Sisteme kayıtlı olan parmak izlerinin ve fotoğrafların silinmesi: Özgü sistem (AFİS) Devletin arşividir. Önleme amaçlı ve adli amaçlı parmak izi ve fotoğrafların hukuka uygun bir şekilde kayda alındıktan sonra, kişinin suçlanmaması veya beraat etmesi durumunda silinmesi söz konusu olmaz. Bu kayıtlar, kayıt tarihinden itibaren seksen yıl saklanır. Kişi daha önce ölürse, ölüm tarihinden itibaren on yıl daha saklanır (PVSK 5/10)

 

Fotoğrafların kayda alınması. Parmak izinin alınmasına izin verilen hallerin çoğunda, fotoğraf da kayda alınabilir. Kanun gönüllü fotoğraf tespitini ve kaydını yasaklamıştır (PVSK 5/5). Diğer hallerde fotoğraf kaydıyapılması mecburidir ve bunlar parmak izleri ile birlikte sisteme kayıt edilirler (PVSK 5/5).

 

Önleyici kolluk amaçlı kayıtlar ile ceza muhakemesi amaçlı kayıtlar arasındaki farklar:

 

Kolluk personelinin parmak izi alma ve fotoğraf çekme yetkisini düzenleyen hukuk normları; PVSK 5, PVST 5, Teknik Büro Hizmeti Yönetmeliği gibi normlardır. Mevzuatımız polise belli hallerde, belli kişilerin parmak izini almak ve fotoğrafını çekmek yetkisini (PVSK 5) vermektedir. Bu hukuk normlarının düzenlediği hususlar, CMK 81’den farklıdır: Kolluğun “suçları önleme” ve “bastırma” görevi çerçevesi içerisinde parmak izi alma ve fotoğraf çekme yetkisi ayrıdır.

 

Fizik kimliğin tesbiti: Şüpheli veya sanığın fotoğrafının çekilmesi, beden ölçüleri, parmak ve ayak izinin alınması, bedeninde yer almışolup, teşhisini kolaylaştıracak diğer özellikleri tespit etmek ve ses ile görüntüsünü kayda almak, fizik kimliğin tesbiti olarak nitelendirilir. (CMK 81/1).

 

Fizik kimliğin tesbit edilmesi için iki koşul öngörmüştür:

1. Şüpheliye isnad edilen suçun üst sınırının iki yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektirmesi gereklidir;
2. Şüphelinin kimliği belli olmadığından, “kimliğinin teşhisi için”, fotoğraf, parmak izi gibi, teşhisi kolaylaştıracak özelliklerin belirlenmesi gerekli olmalıdır.

Fizik kimliğin tesbiti kararını verme yetkisi Cumhuriyet savcısına verilmiştir. Bu yetki kolluğa verilmemiştir. CMK 81

 

İki yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçtan sanık veya şüpheli olanların kimliğinin teşhisi gerekli ise, savcı emri ile alınan kayıtlar, soruşturma ve koğuşturma işlemlerine ilişkin dosyaya konulur.

Kovuşturmaya yer olmadığı kararının kesinleşmesi, beraat veya ceza verilmesine kararıverilip kesinleşmesi halinde, bu kayıtlar C. Savcısının huzurunda derhal yok edilir ve bu konuda bir tutanak düzenlenir (CMK 81/2).

 

Kolluk tarafından kayda alınan parmak izi ve fotoğraflardaki silme ise, farklıkurallara bağlıdır (PVSK 5/10). CMK 81 ve CGİK 21 uyarınca yapılan kayıtlar da AFİS’e kaydolunacağı için (PVSK 5/4), bunlar CMK 81 uyarınca silinse bile, PVSK 5 uyarınca suçun önlenmesi amacı ile kullanılmak üzere, AFİS te muhafaza edilmelidir.

 

Söz konusu PVSK ‘nun Jandarma personeli açısından uygulanabilirliğini ise gerek PVSK’da gerekse Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu (JTGvYK) 16’nda, bu kanunda belirlenmiş bulunan görev ve yetkilerin jandarma teşkilatı tarafından da yerine getirebileceğine ilişkin açık düzenlemelerden anlamaktayız.

 

Gerçekten de PVSK’nın 25. maddesi hükmüne göre; “Polis teşkilatı bulunmayan yerlerde il, ilçe ve bucak jandarma komutanları ile jandarma karakol komutanla¬rı bu kanunda yazılı vazifeleri yapar ve yetkileri kullanırlar”.

 

Aynı şekilde JTGvYK’nın 25. maddesinin birinci fıkrasının b) bendinin 2) alt bendi hükmü gereği, PVSK’nın bu kanuna aykırı olmayan düzenlemeleri jandar¬ma teşkilatı bakımından da uygulanabilmektedir.

 

Ayrıca Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Yönetmeliği ‘nin 37. Maddesinde belirtilen aşağıdaki hususlar dikkate alınarak şüphelilerin fotoğrafları ve parmak izleri alınmaktadır.  Söz konusu durumlar;

1. Cumhuriyet Savcılıklarınca; Türk Ceza Kanununa göre ağır hapis cezasını gerektiren ya da kamunun  güveni ve mal aleyhine işlenmiş suçlarla her türlü kaçakçılıktan ötürü; hakkında sanık sıfatıyla ceza kovuşturmasına başlanan ya da mahkum olanlar ile serseri ve şüphelilerin,
2. Yabancı memleketlerden TÜRKİYE'ye kaçanların ya da sınırdışı edilenlerin,
3. Kimliğini kanıtlayamayanların,
4. Fuhuş ya da fuhuş yüzünden bulaşan hastalıklarla mücadele mevzuatı hükümlerine göre; kendilerine (Genelev sahibi), (Birleşme yeri sahibi) ve (Genel kadın) adı verilenlerin ve itiyat nedeniyle ya da menfaat kastıyla kendilerini başkalarının zevkine terkedenlerin; fuhuş konusunda aracılığı itiyat edenlerin, beyaz kadın ticaretiyle uğraşanların ve genel kadın patronlarının,
5. Cumhuriyet Savcılıkları, askeri savcılıklar, adli ve askeri mahkemelerce bir konunun incelenmesi ve soruşturulması için, parmak izlerinin ve fotoğraflarının alınmasında gerek ve zorunluluk olanların; parmak izlerini ve fotoğraflarını,almaya ve aldırtmaya yetkilidir.